Opleidingen kunnen de groeiende vraag naar jongerenwerkers niet bijhouden. Pink Hilverdink en Jolanda Sonneveld van Sociaal Werk Nederland delen de zorg vanuit de praktijk hierover, maar zien ook lichtpuntjes.
Dat het jongerenwerk de laatste tien jaar aan een opmars bezig is, zie je terug in de toegenomen vraag naar professionals. De schaduwzijde van deze ontwikkeling is dat opleidingen steeds meer moeite hebben om in die vraag te voorzien.
De schaarste aan jongerenwerkers is zowel een kwantitatief als kwalitatief probleem. Enerzijds leveren de opleidingen te weinig mensen af, anderzijds beschikken afgestudeerde studenten over te weinig kennis en kunde om meteen volwaardig ingezet te kunnen worden.
Vanuit het veld horen we dat beginnende professionals nauwelijks weten wat hun pedagogische opdracht is
Het komt de populariteit van het jongerenwerk niet ten goede als tijdens de opleidingen de ontwikkeling van ambachtelijke vaardigheden onvoldoende aan bod komt. Helaas, is dat precies wat er gebeurt.
Vanuit het veld horen we dat beginnende professionals nauwelijks weten wat hun pedagogische opdracht is. Laat staan dat ze die opdracht kunnen omzetten in professioneel handelen. Zo zijn velen van hen niet goed in staat om contact met (groepen) jongeren in de wijk te leggen, om online te signaleren en om samen met jongeren en ouders aan gemeenschapsvorming te werken. Na de opleiding moet de afgestudeerde jongerenwerker met andere woorden behoorlijk worden bijgespijkerd alvorens hij daadwerkelijk aan de slag kan gaan.
Vooral grote sociaalwerkorganisaties hebben inmiddels eigen vakopleidingen of academies opgezet om afgestudeerden en zij-instromers de finesses van het vak bij te brengen. Ook overheden laten zich niet onbetuigd: de gemeente Amsterdam bijvoorbeeld start nog dit jaar een academie voor jongerenwerk. Daarnaast zijn er zelfstandige professionals die beginnende professionals verder opleiden in ambulant jongerenwerk, meidenwerk en online jongerenwerk.
Te breed
In het werkveld valt steeds vaker de vraag of de bestaande beroepsopleidingen eigenlijk wel voldoen.
Ons land kent geen gerichte hbo of mbo-opleiding voor jongerenwerk
Voor een (deel van het) antwoord moeten we vooral kijken naar de inrichting van de opleidingen. Ons land kent geen gerichte hbo of mbo-opleiding voor jongerenwerk. Wil je jongerenwerker worden, dan kun je kiezen voor een brede opleiding social work of pedagogiek op mbo of op hbo-niveau. Voor mbo-4 studenten staat tevens de mogelijkheid open om een associate degree sociaal werk te volgen: als tussenstap tussen het mbo en een volwaardige bachelor hbo.
In de mbo-opleiding social work is een, verdiepend, keuzedeel jongerenwerk opgenomen. Studenten combineren dit facultatieve onderdeel meestal met een stage in het jongerenwerk. Het is bemoedigend om te zien dat mbo-stagiaires vaak een waardevolle helpende hand bieden bij activiteiten en over het algemeen prima weten aan te sluiten bij de doelgroep.
Die aansluiting is een stuk minder bij hbo-studenten. De hbo-opleiding social work kent drie uitstroomprofielen: jeugd, welzijn & samenleving, en zorg. De eerste twee uitstroomprofielen liggen het meest voor de hand voor studenten met belangstelling voor jongerenwerk.
De kleinste groep studenten kiest voor welzijn & samenleving. In dit profiel ligt de focus op sociale vraagstukken, zoals klimaatverandering en armoede. Deze worden vanuit een politiserende, gemeenschapsgerichte benadering verkend.
Keerzijde is dat de studenten worden opgeleid in individuele benaderingen en methodieken
Veel meer studenten kiezen voor het profiel jeugd. Via dit profiel kunnen ze namelijk een SKJ-registratie behalen, wat hen toegang biedt tot werk in de (specialistische) jeugdzorg. Keerzijde is dat de studenten worden opgeleid in individuele benaderingen en methodieken. De ontwikkelingsgerichte benadering, van waaruit het jongerenwerk idealiter vertrekt, lijkt nauwelijks aan bod te komen.
Naast de drie uitstroomprofielen kent het hbo ook minoren. Echter weinigen daarvan sluiten aan bij de praktijk van het jongerenwerk. Alleen de Hogeschool van Amsterdam biedt een programma aan dat studenten kennis laat maken met de methodische kennisbasis van het jongerenwerk. Het voortbestaan van dit programma is overigens onzeker, vanwege bezuinigingen en herinrichting van het curriculum.
Geen van de drie uitstroomprofielen is specifiek genoeg voor het jongerenwerk
Tot slot biedt ook de hbo-opleiding pedagogiek een basis om het vak jongerenwerk te kunnen beoefenen. De kanttekening hier is dat deze opleiding vooral aandacht besteedt aan orthopedagogiek en aan het werken met kleine kinderen.
Samenvattend, zou je kunnen zeggen dat de opleiding voor jongerenwerk er op het hbo bekaaid vanaf komt. Geen van de drie uitstroomprofielen van social work zijn specifiek genoeg voor het jongerenwerk. Hier en daar biedt de bachelor pedagogiek ruimte, zij het slechts mondjesmaat.
Kansrijke voorbeelden
Het beeld is weinig positief. Gelukkig zijn er voorbeelden te vinden van verschillende samenwerkingsprojecten van mbo, hbo en het werkveld die de grauwe sluier in ieder geval voor een deel wegtrekken.
In Leeuwarden zijn de organisatie voor maatschappelijk werk Amaryllis, NLH Stenden en ROC Firda College samen een leerbedrijf gestart waar studenten met interesse voor jongerenwerk wekelijks samenkomen. Ze leren er hoe je betekenisrelaties kunt opbouwen met jongeren, en wat methodisch werken in het jongerenwerk behelst.
In Eindhoven organiseren Dynamo Jongerenwerk, Fontys Hogeschool en het Summa college professionele werkplaatsen waar studenten van verschillende studies maatschappelijke vraagstukken in de wijk gemeenschapsgericht benaderen.
Een laatste voorbeeld is Grijp je Kans vanuit Jongerenwerk Utrecht, waarin mbo-stagiaires trainingen volgen en meelopen in het jongerenwerk. Ze worden daarbij – van peer- to- peer– begeleid door hbo-studenten social work.
Blijvende erkenning
Afsluitend stellen we vast dat:
- toekomstbestendig jongerenwerk vraagt om jongerenwerkers die hun vak verstaan
- vraag en aanbod naar vakbekwame jongerenwerkers alleen in evenwicht kunnen komen als het werkveld en de opleidingen de handen ineenslaan
- innovatieve vormen van samenwerking studenten kansen bieden om het jongerenwerk beter te leren kennen en later vakkundig uit te oefenen
Het jongerenwerk is het afgelopen decennium sterk gegroeid. De opdracht voor het jongerenwerk de komende jaren is om er samen met de opleidingen en de sociale organisaties voor te zorgen dat de erkenning en waardering voor het vak niet alleen blijft, maar ook versterkt wordt.
Jolanda Sonneveld is senior programmamanager Jeugd & Opgroeien bij Sociaal Werk Nederland en verbonden aan de master Social Work van de Hogeschool van Amsterdam. Pink Hilverdink is master Social Work en freelance kennisexpert jongerenwerk
Foto: Pixabay via Pexels.com